Nghiên cứu mới của NASA cho thấy núi lửa khổng lồ của Sao Hoả Arsia Mons cứ mỗi 1 đến 3 triệu năm lại tạo ra một dòng lava mới trên đỉnh của nó trong giai đoạn hoạt động mạnh nhất cuối cùng của nó. Hoạt động cuối cùng của núi lửa này đã chấm dứt khoảng 50 triệu năm trước - khoảng thời gian của cuộc tuyệt chủng Creta-Paleogene trên Trái Đất, khi một số lượng lớn các loài thực vật và động vật (trong đó có các loài khủng long) đã tuyệt chủng.
Nằm ở phía nam xích đạo của Sao Hỏa, Arsia Mons là thành viên xa nhất về phía Nam của bộ ba núi lửa được gọi chung là Tharsis Montes. Arsia Mons đã hình thành hàng tỷ năm trước, mặc dù chi tiết về vòng đời hoạt động của nó vẫn đang được nghiên cứu. Hầu hết các hoạt động núi lửa gần đây nhất được cho là đã diễn ra trong miệng núi lửa (vùng lõm như miệng bát trên đỉnh núi) - nơi đã xác định được 29 lỗ phun. Cho đến nay, rất khó để ước tính chính xác thời điểm khu vực núi lửa này đã bắt đầu hoạt động.
"Chúng tôi ước tính rằng thời kì hoạt động đỉnh cao của vùng núi lửa trên đỉnh của Arsia Mons có lẽ đã xảy ra khoảng 150 triệu năm trước – giai đoạn cuối của kỷ Jura trên Trái Đất - và sau đó đã chết cùng với loài khủng long ", Jacob Richardson, một Nhà nghiên cứu sau tiến sĩ tại Trung tâm Không gian Goddard của NASA ở Greenbelt, Maryland cho biết. “Tuy nhiên, vẫn có khả năng một hoặc hai lỗ phin cuối cùng vẫn hoạt động trong 50 triệu năm qua, đây là mốc thời gian rất gần về mặt địa chất.”
Richardson trình bày những phát hiện vào ngày 20 tháng 3 năm 2017, tại “Hội nghị khoa học Mặt Trăng và hành tinh” ở The Woodlands, Texas. Nghiên cứu này cũng được công bố trên Earth and Planetary Science Letters.
Với đường kính 110km, miệng núi này dủ sức chứa toàn bộ lượng nước trong hồ Huron (một trong năm hồ lớn nhất Bắc Mỹ) và vẫn còn thừa chỗ. Khảo sát các đặc tính bên trong miệng núi lửa đòi hỏi việc ghi hình phân giải cao mà các nhà nghiên cứu thu được từ vệ tinh Mars Reconnaissance Orbiter của NASA.
Nhóm nghiên cứu đã vẽ bản đồ các ranh giới dòng chảy dung nham từ từng lỗ phun trong số 29 lỗ và xác định sự phân tầng của dòng chảy. Các nhà nghiên cứu cũng đã thực hiện việc đếm số lượng miệng núi lửa có đường kính ít nhất là 330 feet (100 mét) để ước lượng tuổi của các dòng chảy.
Sử dụng một mô hình máy tính mới được phát triển bởi Richardson và các đồng nghiệp của ông tại Đại học Nam Florida, hai loại thông tin đã được kết hợp để xác định hoạt động núi lửa từ 29 lỗ phun của Arsia Mons. Dòng chảy già nhất có niên đại khoảng 200 triệu năm. Những dòng trẻ nhất có thể xảy ra từ 10 đến 90 triệu năm trước - nhiều khả năng nhất là khoảng 50 triệu năm trước.
Mô hình cũng cho kết quả của lưu lượng thể tích của mỗi dòng dung nham. Ở đỉnh điểm hoạt động của chúng khoảng 150 triệu năm trước, các lỗ phun ở miệng Arsia Mons' có lẽ tạo ra khoảng 1 đến 8 km3 magma trong mỗi triệu năm, nhờ đó từ từ làm tăng kích thước của núi lửa.
"Hãy suy nghĩ về nó như một ống chứa magma bị rò rỉ chậm," "Arsia Richardson nói. "Arsia Mons đã tạo ra khoảng một vụ phun trào núi lửa mỗi 1 đến 3 triệu năm ở đỉnh điểm của nó, so với khoảng 10.000 năm hoặc lâu hơn ở các vùng tương tự trên Trái Đất ".
Hiểu biết đầy đủ hơn về hoạt động núi lửa trên Sao Hoả rất quan trọng vì nó giúp các nhà nghiên cứu hiểu được lịch sử và cấu trúc bên trong của hành tinh này.
Vũ Đắc Cường
Theo Space Daily
