Nếu thời tiết thuận lợi, người yêu thích bầu trời sẽ có cơ hội quan sát một trong những hiện tượng thiên văn hấp dẫn nhất năm nay vào đêm 12, 13 tháng 8: mưa sao băng Perseids. Diễn ra vào ngay đầu tháng âm lịch, Perseids sẽ rất dễ được quan sát với nhiều sao băng sáng và dài tại những nơi ít ô nhiễm ánh sáng.
Nguồn gốc và độ lớn
Cùng với mưa sao băng Geminids giữa tháng 12, Perseids là 1 trong 2 trận mưa sao băng lớn nhất hàng năm trên khí quyển của chúng ta. Nguồn gốc của trận mưa sao băng này là sao chổi Swift–Tuttle, một sao chổi phát độc lập bởi Lewis Swift và Horace Parnell Tuttle năm 1862 và đã quay lại năm 1992. Những gì để lại của sao chổi đường kính 27km này khi nó đi ngang quĩ đạo Trái Đất là một đám lớn các mảnh thiên thạch nhỏ. Hàng năm vào tháng 8 khi Trái Đất đi qua khu vực quĩ đạo chứa đám thiên thạch này, một phần trong số chúng lao vào khí quyển Trái Đấ và cháy sáng tạo thành các vệt sáng mà ta gọi là sao băng.
Tại cực điểm của mình, mưa sao băng Perseids cho phép bạn có thể quan sát hơn 70 hay thậm chí 100 sao băng mỗi giờ, một phần không nhỏ trong số đó là sao băng dài và sáng.
Trên thực tế, các sao băng của trận mưa sao băng này xuất hiện kéo dài suốt từ 23 tháng 7 tới 22 tháng 8, tuy nhiên chỉ ở mật độ khá nhỏ, trừ thời gian cực điểm là đêm 12 và 13 tháng 8.
Một sao băng của Perseids 2012 do nhiếp ảnh gia Jeff Rose chụp được (Credit: Jeff Rose/Jeka Photography)
Quan sát
Trong thời gian những ngày vừa qua, thời tiết tại phần lớn lãnh thổ Việt Nam khá thất thường, đặc biệt tại các tỉnh miền Bắc mưa khá nhiều và khó dự đoán chính xác. Do đó chúng ta chỉ còn cách chờ đợi đến ngày cực điểm của trận mưa sao băng này. Nếu thời tiết cho phép, tức là ngày 12 và 13 tháng 8 này sẽ là những ngày nắng, như trên đã nói, đây sẽ là một trong số hai trận mưa sao băng lớn nhất trong năm mà bạn có thể quan sát.
Thời điểm lý tưởng nhất để quan sát hiện tượng này là vào tối 12, rạng sáng 13 tháng 8 (bạn cũng có thể quan sát vào tối 13, rạng sáng ngày 14).
Năm nay ngoài yếu tố thời tiết thì người quan sát có một thuận lợi rất lớn, đó là không bị cản trở bởi ánh sáng từ Mặt Trăng. Tối 12 tháng 8 tới tương ứng với ngày mùng 6 trong tháng âm lịch. Mặt Trăng lặn từ rất sớm và việc quan sát hoàn toàn không bị ảnh hưởng bởi ánh trăng. Vì lí do này, khoảng thời gian phù hợp nhất trong 2 đêm nêu trên để bạn có thể quan sát các sao băng của Perseids là từ 00h30 (khi chòm sao Perseus bắt đầu mọc lên đủ cao) tối cho tới tận trước khi trời sáng.
Hãy hướng cái nhìn của bạn về bầu trời phía Đông, Đông Bắc nơi chòm sao Perseus mọc lên như hình dưới đây, đó là nơi tập trung hầu hết các sao băng của trận mưa sao băng này.
Ảnh chụp bầu trời tại thời điểm 02h00 ngày 3 tháng 8 năm 2013 qua phần mềm Stellarium.
Mặc dù chòm sao Perseus là tâm điểm của hầu hết các sao băng, nhưng nếu việc thức khuya có thể gây mệt mỏi cho bạn, bạn hoàn toàn có thể bắt đầu quan sát trận mưa sao băng này từ trước khi Perseus mọc lên (từ 20 hay 22h tối) với mật độ sao băng thấp hơn.
Một số lưu ý khi quan sát hiện tượng này
- Hãy theo dõi thời tiết trước khi tiến hành buổi quan sát của mình. Một cách dễ dàng là tự kiểm tra bằng cách quan sát bầu trời đêm lúc chưa có sao băng, nếu mắt bạn có thể nhìn thấy các ngôi sao thông thường trên bầu trời thì bạn sẽ có thể thấy được sao băng. (Nhớ rằng mắt bạn cần thời gian làm quen với bóng tối nên khi bước ra và ngắm nhìn bầu trời sẽ mất từ 3 tới 5 phút để bạn có thể thấy rõ toàn bộ những ngôi sao không bị che khuất)
- Chọn vị trí có góc nhìn càng rộng càng tốt (nóc nhà, các bãi trống ...), nơi không có ánh đèn mạnh chiếu thẳng vào mắt (đèn đường, đèn các phương tiện giao thông, đèn từ các tòa nhà xung quanh). Như vậy, mưa sao băng thường rất khó quan sát với người ở khu vực ô nhiễm không khí như trung tâm các thành phố lớn hay gần khu công nghiệp, công trường đang xây dựng ...
- Bạn không cần mang theo bất cứ dụng cụ quan sát nào (kính thiên văn, ống nhòm) vì mắt thường chính là cách quan sát tốt nhất
- Nếu ở tại nhà mình, bạn có thể dùng ghế dài hay bất cứ vật dụng gì cho phép bạn ngả lưng quan sát, vì quan sát sao băng đòi hỏi sự kiên nhẫn mà nếu bạn liên tục ngẩng đầu lên bầu trời sẽ rất nhanh mệt mỏi.
- Đừng quên lưu ý bảo vệ sức khỏe cũng như an toàn cá nhân cho mình, nhất là khi bạn tới những khu vực vắng người để quan sát.
Đặng Vũ Tuấn Sơn
Vui lòng ghi rõ nguồn trích dẫn Thienvanvietnam.org khi bạn sử dụng bài viết này
