Một cái nhìn tổng thể về vũ trụ quan của người phương Đông: Các chòm sao phương Đông, Âm Dương, ngũ hành, can chi, bát quái, ... Khác với các tài liệu văn hóa thông thường, độc giả không chỉ cảm nhận thế giới quan của người phương Đông xưa kia mà còn thấy được cơ sở thiên văn học được ứng dụng một cách hài hòa ra sao, cũng như thông qua đó có một góc nhìn mới về cách quan sát và nghiên cứu bầu trời của người đi trước.
Chúng tôi xin trân trọng giới thiệu tài liệu được biên soạn bởi tác giả Bùi Dương Hải
THIÊN VĂN HỌC PHƯƠNG ĐÔNG
Tác giả: Bùi Dương Hải
Tựa
Tôi viết loạt bài này, trước hết để gửi các bạn ở Hội Thiên Văn Học Trẻ Việt Nam, phần nào thể hiện cho những gì tôi mong muốn mà chưa làm được. Sau nữa là vì những người bạn của tôi trên Diễn đàn Trí tuệ Việt Nam online, mà sau này gọi là Trái Tim Việt Nam online, những người mà tôi luôn yêu quý.
Những điều viết trong bài này là những kiến thức từ nhiều nguồn, được tập hợp lại và viết theo cách hiểu của tôi, dưới góc độ của một người không chuyên, tự nhận thức tìm hiểu hơn là được học và nghiên cứu. Vì vậy rất có thể có những chố không đúng gốc như nguyên bản, hay không giống với suy nghĩ của một số người. Rất mong nhân được sự đóng góp để hoàn thiện hơn.
Bùi Dương Hải
- Khoa Toán Kinh tế - Đại học Kinh tế Quốc dân.
- Tháng 3 – 2005
- Nickname: Chitto – Email: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
MỞ ĐẦU
Thiên Văn không phải là một môn khoa học mới mẻ. Từ thuở bình minh nhân loại, khi biết tìm ra lửa, chắc hẳn loài người cũng đã nhìn ngắm bầu trời đêm với các vì sao, dù là để gửi gắm tâm linh, tìm tòi tri thức hay đơn giản là mơ mộng.
Cho đến ngày nay, nhờ những kiến thức Vật lý, Toán học hiện đại, con người đã tiến những bước rất dài trong việc tìm hiểu khoảng không bao la bên ngoài cái trái đất hỗn độn và nhỏ bé này. Trong những thành tựu đó, có không ít công sức của những những người đi trước từ thời thượng cổ, cả phương Tây cũng như phương Đông. Những kiến thức của khoa học hiện đại mang nhiều dấu ấn phương Tây, và toàn bộ thuật ngữ đều là các từ Latin, nhưng không phải vì thế mà người phương Đông không có những thành tựu của riêng mình, thậm chí những thành tựu đó – trong những thời kì nhất định – còn vượt xa tri thức phương Tây.
Những cái tên quen thuộc: dải Ngân Hà, chòm sao Thần Nông, sao Thương, Tua Rua,…, rất gần gũi với cuộc sống người dân Việt, một quốc gia cư dân lúa nước phương Đông. Việc tìm hiểu thành quả quan sát thiên văn cũng như tư tưởng về Vũ trụ của tiền nhân là điều không thể thiếu với những người yêu thiên văn.
Văn minh phương Đông đại diện bởi Trung Hoa và Ấn Độ, mà trong đó nền văn minh Trung Hoa đã tiếp nhận khá nhiều tư tưởng của Ấn Độ để tạo thành một hệ thống hoàn chỉnh. Vì vậy trong bài này chủ yếu đề cập đến thành quả của người Trung Hoa
Trong bài viết này, tôi phân chia thành 2 phần lớn, là Quan sát thiên văn và Vũ trụ quan. Phần đầu là những quan sát của các nhà thiên văn cổ, sự phân chia bầu trời và các thiên thể, những hiện tượng quan sát được. Phần hai là sự khái quát tư tưởng, hình thành những yếu tố triết học, tìm hiều quy luật của Vũ trụ, mà trong đó con người là một bộ phận quan trọng.
Bài viết được chia như sau
Phần I: Quan sát thiên văn
1. Các tài liệu vô giá
2. Những nhà thiên văn cổ đại
3. Ngũ hành - Can Chi
4. Cửu Diệu
5. Tam Viên
6. Nhị thập bát Tú
7. Thiên cương Địa sát
Phần II: Vũ trụ quan Phương Đông
8. Những truyền thuyết
9. Âm Dương Bát quái
10. Lão giáo
11. Ấn Độ
12. Phật giáo
13. So sánh với phương Tây
Phần III: Những ứng dụng
14. Lịch pháp
15. Y học
16. Bói toán
17. Tử Vi
18. Phong Thủy
19. Thiết chế xã hội
20. Các lĩnh vực văn hóa khác
Cho đến thời điểm tháng 2007, tôi mới hoàn thành được đến phần 9. Những phần sau đành chờ đến khi có thời gian mới tiếp tục được.
Quí độc giả vui lòng ghi rõ tên tác giả và nguồn trích dẫn Thienvanvietnam.org khi sử dụng những bài viết này.